Uluslararası Kooperatifler Birliği Kooperatif Kimlik Bildirgesi ve Uluslararası Çalışma Örgütü 193 Sayılı Kooperatiflerin Teşvikine İlişkin Tavsiye Kararı doğrultusunda kooperatiflerin temel ilkeleri belirlenmiştir. Sosyal kooperatifler, kooperatiflerin uluslararası tanımı, değerleri ve ilkelerini taşımanın yanı sıra kendilerine has değerler taşır. Bu değerler CICOPA tarafından yapılan çalışmalar sonucunda 2011 yılında Sosyal Kooperatiflerin Dünya Standartları adlı belgede tanımlanmıştır.
Sosyal kooperatifler açık bir şekilde kamu yararı gözetir. Sosyal kooperatiflerin en ayırt edici özelliği kamu yararı gözetmeyi açık bir şekilde temel görev olarak benimsemiş olmalarıdır. Bu görev doğrultusunda kamu yararına mal ve hizmet üretirler. Sosyal kooperatiflerin temel hedeflerinden biri olan işgücüne entegrasyon üretilen mal ve hizmetin niteliği ne olursa olsun kamu yararına yapılan bir hizmet olarak addedilmektedir.
Devlet dışı aktör olma özelliği taşır. Kooperatiflerin dördüncü ilkesi olan özerklik ve bağımsızlık ile paralel olarak sosyal kooperatifler devlet dışı aktörlerdir. Bu sebeple, devletten herhangi bir teşvik alıyor veya bir kamu kurumunun kooperatife ortaklığı söz konusu olsa dahi aldıkları kararlar ve uygulama açısından kamu sektöründen bağımsız bir şekilde hareket ederler.
Çok paydaşlı ortaklık yapısına sahiptir. Sosyal kooperatifler çok-paydaşlı yönetişim yapısına sahip olmalarından dolayı farklı paydaş ve ortakların demokratik bir şekilde katılımı ile yönetilirler. Bu değer sosyal kooperatiflerin etkin bir şekilde kamu yararına hizmet sağlamaları amacıyla katılımcı yönetişim ve demokratik gelişme süreçlerinin güçlenmesini de teşvik etmektedir.
Çalışan-işçi ortaklarının temsiliyeti esastır. Sosyal kooperatifler özellikle iş entegrasyonunu sağlamak amacıyla dezavantajlı işçi gruplarını da yönetim yapısına etkin bir şekilde dahil edilmesini teşvik eder. Toplumun tüm kesimlerinin işgücüne entegrasyonunun sağlanması için, kooperatif işletmelerin ekonomik boyutu düşünülerek ve olası emek suistimalini önlemek adına, tüm iş gücünün %30-50’sinin dezavantajlı işçi gruplarından oluşması gerekir.
Ortaklarına kâr payı dağıtmaz veya kâr payı dağıtımını sınırlar. Kooperatifler elde ettiği kar payını ortaklarının yararına paylaştırabilirken sosyal kooperatifler bu dağıtımı kısıtlar veya tercihen kar payı dağıtmaz. Her iki koşulda da kooperatiflerin 3. ilkesi gözetilmek durumundadır. “Ortaklar gelir fazlasını, muhtemelen ‘en azından bir kısmı taksim olunamaz kaynaklar’ oluşturma yoluyla kooperatiflerini geliştirme, kooperatifle yapmış oldukları işlemlerle orantılı olarak ortaklarına kâr sağlama ve ortaklarca onaylanan diğer faaliyetlere destek olma gibi amaçların biri ya da tamamı için ayırırlar.” Bu değer sosyal kooperatiflerin kamu yararı gözetme ilkesini de pekiştirmektedir.
* Bu belge CICOPA tarafından yayınlanan Sosyal Kooperatiflerin Dünya Standartları belgesi temel alınarak Genç İşi Kooperatif tarafından çevrilmiş ve uyarlanmıştır.
