Kooperatifçiliğe olan ilgi her geçen gün biraz daha artıyor. Kendilerini kooperatifçiliği örgütleyen bir sosyal kooperatif olarak niteleyen; 2015 yılında İzmir’de kurulan ve kısa sürede çalışmalarıyla öne çıkan Genç İşi Kooperatif’den Metin Özarslan ve Berkin Şafak Şener ile yaptıkları çalışmaları ve Türkiye’de kooperatifçiliği konuştuk.
Bize biraz Genç İşi Kooperatif’den bahsedebilir misiniz?
Berkin Şafak Şener: Genç İşi Kooperatif 2015 yılının şubat ayında kuruluşunu gerçekleşti. İzmir’de mevcut iş güç piyasası düzeninden memnuniyetsiz olan gençler bir araya geldi. Çok daha adilane kazanabileceğimiz, çok daha yatay yönetişim içerisinde uzmanlaştığımız alanlarda emek verebileceğimiz bir çalışma düzeni hayaliyle aslında bir araya gelindi ve kooperatif düzeniyle tanışıldı. O günden bu yana da bireysel ihtiyaçlarımızı toplumsallaşmış olduğunu keşfiyle en yakıcı alanlardan biri olan iş gücü piyasası problemleri, istihdam, eksik istihdam, arzu edilmeyen alanlarda çalışma, beceri uyumsuzluğu, işsizlik tabi ki en akut sorun olarak, gibi alanlarda özellikle dezavantajlı gruplarla çalışmalar yürütüyoruz. Kapsayıcı iş gücünü biz kooperatifler yoluyla sağlıyoruz. Bu bağlamda da mevcut iki programımız var; kapasite geliştirme programı ve araştırma programı. Bu programlar altında çeşitli projeler konumlanıyor. Bu programların tamamı beş ana toplumsal gruba yönelik. Bunlar; engelli/engellenmiş bireyler, ücretsiz ev emekçileri, kent çeperinde yerleşik gruplar, ne eğitimde ne istihdamda olan gençler ve mülteciler (geçici koruma statüsü altındaki Suriyeliler). Bu beş ana toplumsal gruba yönelik çeşitli projelerimiz bahsini ettiğim programlar altında konumlanıyor. Genç İşi Kooperatif özellikle sosyal dayanışma ekonomisi bileşenleriyle çalışıyor. Sosyal dayanışma ekonomisinden kastım; dernekler, vakıflar, sosyal işletmeler, diğer kooperatifler ve kamu tüzel kişiliklerini söyleyebiliriz.
Şu an ne tür faaliyetler sürdürüyorsunuz? Faaliyetlerinizden biraz bahsedebilir misiniz?
Metin Özarslan: Şu anki faaliyetlerimizden çok kısacık bahsedeyim size ama ondan öncesinde bir iki şeye değinmek istiyorum. Genç İşi Kooperatif kurulduktan sonra kendi içinde birtakım yüklerle hareket ediyor. Belirli stratejilerini ön plana çıkartıyor zaten bunu web sitemizde de yayınlıyoruz. Bununla beraber Genç İşi Kooperatif ne yaptığınla beraber nasıl yaptığınla da ilgileniyor. Kooperatifçiliği örgütleyen bir kooperatif olarak kurulma gibi bir çıkış amacı var. Genç İşi Kooperatif derken aslında insanların aklına ilk olarak sanki gençlik alanında hareket eden bir kooperatifmiş gibi tanımlamakla beraber Genç İşi Kooperatifin aslında asıl söylemek istediği şey geleneksel kooperatifçilikten farklı bir kooperatifçiliği savunduğumuz için bu işe birazcık genç işi kooperatif diyoruz. Aynı zamanda kurucularında içinde olduğu ekip kendi yaş grubunda genç olarak adlandırıldığı için biraz da oradan meyvesini alıyor.
Amaç Uluslararası Gündemi Türkiye’ye Taşımak
Genç İşi Kooperatif ve asıl yaklaşımı yeni kooperatifçilik ve bu alanda yaptığı çalışmalarda da kooperatif ortaklarının daha önceki tecrübeleriyle beraber bir kooperatifle birlikte uluslararası örnekleri Ortadoğu’yu, Kuzey Avrupa’yı, Amerika’yı buradaki kooperatifçilik örneklerini gezerek orada bunlara canlı şahit olarak, onların tecrübesini Türkiye’de nasıl adapte edebiliriz, Türkiye’de durum nasıl olabilir diye hareket ederek biraz daha uluslararası gündemi Türkiye’ye taşımak gibi bir amacı vardır. Bir önceki soruya istinaden Genç İşi Kooperatifin şu an sahada neler yaptığını çok kısaca değinmek gerekirse AB’nin Dünya bankası ile birlikte finanse ettiği Impact Hub ile beraber yürüttüğümüz HALKA Kooperatifi biraz önce yine bahsettiğimiz gibi mülteci kadınla yerel/lokal kadınların bir araya gelerek bir kooperatif kurmasına ve kooperatiften de kooperatifçilik ilkeleriyle beraber adaletli, hakkaniyetli, sürdürülebilir bir kooperatifin içerisinde olmalarını hedefleyen bir proje. Bununla beraber yine Gaziantep’te SADA Kadın Kooperatifi yine mülteci kadınlarla beraber Gaziantep’teki yerel kadınların birlikte kurduğu kooperatifin kapasite geliştirmesine yönelik olarak çeşitli hizmetlerimizi, bilgi birikimlerimizi, tecrübe birikimlerimizi sağladık ve sağlamaya devam ediyoruz.
Sabancı Vakfı ile yürüttüğümüz Güçlü Kadın Güçlü Kooperatif projesinde beş farklı ildeki beş farklı kadın yoğun, bakın kadın kooperatifi demiyorum kadın yoğun; dümeninde kadınların olduğu ama aynı zamanda başka işlerle de ilgilenebilen yani sadece kadın kooperatif olmayan kadınlar. Bu projede beş kadın kooperatifini yerinde ziyaret ederek onlara kapasite geliştirme eğitimleri sağladık. Bunlar üç boyutta oldu. Birincisi yönetişimsel anlamda, mevzuatsal anlamda, hukuki anlamda onların kapasitesini geliştirmek üzere. İkincisi finansal kapasite geliştirme üzere, burada stratejik ortağımız Impact Hub’dan bahsetmek isterim. Impact Hub İstanbul ile beraber bizim verdiğimiz kooperatifçilik yönünü zenginleştirmek, kooperatiflerin hayatta kalmalarını sağlayacak olan en temel şeylerden biri de elbette ticaret. Burada da finansal kapasitelerini geliştirmek için Impact Hub bu görevi üstleniyor. Bununla birlikte biraz da yaptığımız çalışmayı eksik tutmamak ve nihai faydalanıcılarımızın temel kadın hakları, temel insan hakları konusunda da bazı tecrübeleri, bilgileri kazanması, insan hakları üzerine bir modülümüz var. Buradaki projenin içerisinde yine çok severek yaptığımız ve koopdestek.org.tr diye bir soru cevap platformumuz var. Berkin birazcık bahsederse sevinirim.
Berkin Şafak Şener: Tam bu noktada şundan bahsetmek istiyorum. Genç İşi Kooperatif üç temel düzeyde faaliyetlerini konumlandırıyor; politika düzeyi, kurumlar düzeyi, bireyler düzeyi. Metin’in de bahsettiği pek çok müdahale aslında bireyler düzeyini kapsıyor kuşkusuz. Her projenin politika düzeyinde bazı savunuculuk çıktıları olabiliyor. Koop destekten çevrimiçi kooperatif destek noktası bu anlamda ikinci düzey kurumlar düzeyine hitap ediyor. Mesela ekosistemin bilgilenmesi, eksik bilgi, eksik, hatalı ya da karmaşık yani aracıyı gerektiren bilginin ortadan kalkması amacıyla Türkiye’nin mevcut ve müstakbel kooperatifçilerinin yalın, eksiksiz ve tam yanıtlara aracısız bir biçimde erişebilmeleri için bir soru cevap platformu. Bu bağlamda böyle bir akut ihtiyaca yanıt veriyor. Bir de tabi politika düzeyi var; her bir politika düzeyi halktan tahsil ettiği ve bizim daha yapısal dönüşümü gerçekleştirmeyi amaçlayan gerekli yapısal mevzuatların değişimi yani kanuni reformların gerçekleşmesi kurumların servis sağlama kapasitelerinin geliştirilmesi gibi konularda daha yapısal dönüşümleri amaçlayan bazı projeler oluyor. Burada tabi araştırma programlarımızın çıktıları çok önem arz ediyor. Buna bir örnekte geçmişte yapılmış olan Lega Kooperatifte İtalyan bir kooperatif birliğinin iş birliğinde bizim Rize’de, Artvin’de yaptığımız su ürünleri kooperatifleri. Mesela ihtiyaçlarının araştırılması kayda değer.
